आपण बँक खाते, संपत्ती किंवा गुंतवणुकीसाठी नॉमिनी आणि वारस यांची निवड करताना दोन्ही संकल्पनांमधील फरक समजून घेतले पाहिजे. हे दोन शब्द कायदेशीर दृष्टिकोनातून भिन्न असून, दोघांचा उपयोग आणि भूमिका वेगवेगळी आहे. या लेखात, आपण नॉमिनी व वारस यांच्यातील नेमके कायदेशीर फरक तपासू, मृत्युपत्राची गरज आहे का, याची माहिती घेऊ.
नॉमिनी म्हणजे काय?
नॉमिनी म्हणजे आपण कोणाला आपल्या संपत्तीवर तात्पुरता अधिकार देऊ शकतो. बँक खात्यात नॉमिनी नियुक्त केल्यास त्या व्यक्तीला खात्यातील रक्कम मिळते, परंतु त्याला कायदेशीर हक्क नसतो.
उदाहरणार्थ, तुम्ही तुमच्या बँक खात्यात पत्नीला नॉमिनी बनवल्यास, तुमच्या मृत्यूनंतर ती रक्कम पत्नीला मिळेल, पण त्यावर तिचा कायदेशीर हक्क नसतो.
वारस म्हणजे काय?
वारस म्हणजे कोणत्या संपत्तीचा वारसा चालवणार्या व्यक्तीला दिला गेलेला कायदेशीर अधिकार. जर मृत्युपत्र असेल तर संपत्तीची वाटणी वारसांना दिलेल्या इच्छेनुसार होते.
वारसांना कायदेशीर हक्क मिळतो, आणि ते संपत्तीचे खरे वारस असतात. जर मृत्युपत्र नसेल, तर कायद्याने ठरवलेल्या नियमानुसारच संपत्तीचे वाटप केले जाते.
नॉमिनी आणि वारस यांच्यातील मुख्य फरक
नॉमिनी आणि वारस यांच्यामध्ये काही महत्त्वाचे फरक आहेत.
- कायदेशीर हक्क: नॉमिनीला संपत्तीवर कायदेशीर हक्क नसतो; तो फक्त तात्पुरता धारक असतो. वारसाला मात्र कायदेशीर हक्क मिळतो.
- मालमत्तेचे वितरण: मृत्युपत्र असताना, मालमत्ता वारसाला मिळते. नॉमिनीला फक्त तात्पुरती जबाबदारी असते.
- हिशोब: नॉमिनीने मिळालेल्या रक्कमेचा हिशोब देणे आवश्यक असते; वारसाला तसे करण्याची गरज नसते.
नॉमिनीची भूमिका
नॉमिनीला फक्त त्या रक्कमेची काळजी घ्यायची असते, ती त्याचा योग्य वापर करून ती अंतिम लाभार्थ्याला पोहोचवावी लागते. नॉमिनीने संपत्तीवर कोणताही हक्क गाजवता येत नाही.
उदाहरण
मुलांच्या शिक्षणासाठी किंवा कुटुंबाच्या आर्थिक गरजांसाठी मिळालेल्या रकमेचा वापर केला जाऊ शकतो. परंतु, जर नॉमिनीने गैरवापर केला, तर कायदेशीर वारस त्याच्यावर कारवाई करू शकतात.
वारस हक्क कसा ठरवायचा?
मृत्युपत्र नसल्यास, संपत्तीचे वितरण कायद्यानुसार होते. यात जीवनसाथी, मुले, पालक यांना समाविष्ट केले जाते.
नॉमिनी का निवडावे?
- तात्पुरता उपयोग: रक्कम सहजपणे आणि जलद मिळवण्यासाठी नॉमिनी उपयोगी असतो.
- कायदेशीर सल्लागार: योग्य मालमत्ता नियोजनासाठी, कायदेशीर सल्लागार घेणे महत्त्वाचे आहे.
वारसा हक्काची निवड करताना लक्षात ठेवायच्या गोष्टी
वारसाची निवड करताना भविष्यातील अडचणींचा विचार करावा. तसेच, मृत्युपत्र हे एक प्रभावी मार्ग आहे ज्यामुळे वाद आणि गैरसमज टाळता येतात.
निष्कर्ष
नॉमिनी व वारस यांतील फरक समजून घेतल्याने आपल्या संपत्तीचे योग्य नियोजन करता येईल.
