पालक म्हणून आपण आपल्या लहानग्याला मराठी वर्णमाला शिकवताना अनेकदा विचार करता की हे शिकवणं रंजक, सर्जनशील आणि मुलांसाठी आनंददायक कसं करता येईल. लहान वयात शिकलेली भाषा मुलांच्या भावनिक, सामाजिक आणि शैक्षणिक विकासाला आधार देते. म्हणूनच येथे आम्ही घेऊन आलो आहोत 3 ते 6 वयोगटातील मुलांसाठी वर्णमाला शिकवण्याचे 10 मजेदार आणि प्रभावी मार्ग.
1. अक्षरांची रंगीत कार्डे (Flashcards)
वर्णमाला शिकवण्यासाठी रंगीत कार्डे खूप उपयोगी ठरतात. एका बाजूला अक्षर आणि दुसऱ्या बाजूला त्या अक्षरावरून सुरू होणाऱ्या वस्तूंचा फोटो ठेवा. उदा. “अ” साठी “अंबा”. ही कार्डे मुलांसोबत खेळून खेळून वापरा.
फायदा: दृकश्राव्य (Visual) शिक्षणामुळे स्मरणशक्ती वाढते.
2. अक्षर माती/रेतीमध्ये लिहिणे
एक ट्रे घ्या आणि त्यात माती, रेती किंवा साखर भरा. मग त्या वरती बोटाने अक्षरं लिहिताना मजा येते. मुलांना हे स्पर्शात्मक शिक्षण फार आवडते.
फायदा: हाताचे समन्वय सुधारते आणि स्पर्शज्ञानामध्ये वाढ होते.
3. मराठी बालगीते आणि वर्णमाला गीते
अक्षरांची गाणी व गेय कविता (rhymes) मुलांना ऐकवाव्यात. युट्युबवरील बालगीते वापरून अक्षरे गाण्याच्या स्वरूपात शिकवता येतात.
फायदा: स्मरणशक्ती जलद होते आणि मजेशीर शिक्षण होते.
4. चित्रकला आणि अक्षर ओळख
एक अक्षर द्या आणि त्यावरून एक वस्तू मुलांना काढायला सांगा. उदा. “ब” = बगळा, मग त्याचा चित्र रंगवायला सांगा.
फायदा: सर्जनशीलता वाढते आणि अक्षर-वस्तू संबंध लक्षात राहतो.
5. अक्षर काढणारे रंगीव वर्कशीट्स (Worksheets)
वर्णमाला रंगवण्याचे, जोडण्याचे, अक्षर पूर्ण करण्याचे विविध वर्कशीट्स प्रिंट करून द्या. मुलांना रोज एक नवीन वर्कशीट द्या.
फायदा: अक्षरांच्या ओळखीवर पकड बसते आणि हाताची हालचाल सुधारते.
6. घरातील वस्तूंच्या लेबल्स लावणे
घरातील वस्तूंवर मराठी अक्षरांनुसार लेबल्स लावा. उदा. फ्रीजवर “फ”, टेबलवर “ट”. रोज त्या अक्षरांचं वाचन करून त्यांचं उच्चार शिकवा.
फायदा: दैनंदिन वापरातील वस्तूंशी भाषा जोडली जाते.
7. मराठी वर्णमाला पझल्स आणि गेम्स
बाजारात किंवा ऑनलाइन मराठी वर्णमाला पझल्स मिळतात. हे पझल्स एकत्र करताना मुलं सहज अक्षरं शिकतात. तसंच मोबाइल अॅप्लिकेशन्ससुद्धा वापरू शकता – मर्यादित वेळेसाठी.
फायदा: मुलांच्या मनात खेळत खेळत शिकण्याचा अनुभव तयार होतो.
8. रांगोळी, रंगपंचमी आणि अक्षर
रांगोळीच्या ठिपक्यांमध्ये अक्षरं बनवा किंवा रंगपंचमीसाठी अक्षरं वापरा. उदा. अंगणात रंग घालून मोठ्या अक्षरांचे डिझाइन्स करा.
फायदा: संस्कृतीशी जोडलेली अॅक्टिव्हिटी आणि भाषा दोन्ही एकत्र येतात.
9. पालक आणि मुलांचे संवाद
दैनिक संवादात मराठी शब्दांचा अधिकाधिक वापर करा. उदाहरणार्थ, “अरे बाबा, आपल्याला आंबा खायचाय का? – ‘अ’ म्हणजे आंबा”. प्रत्येक शब्दासोबत अक्षर जोडा.
फायदा: बोलण्याच्या सवयीबरोबर भाषेची मूलभूत ओळख तयार होते.
10. A for अधिरा – वर्णमाला सत्रे
‘संभाजीनगर किड्स झोन’ अंतर्गत चालवले जात असलेले ‘A for अधिरा’ हे विशेष वर्णमाला सत्र हे मराठी भाषेचा गोडवा अनुभवण्याची एक मजेशीर संधी आहे. इथे मुलांना कहाण्या, क्राफ्ट्स, ऑडिओ-व्हिज्युअल गेम्स आणि इंटरअॅक्टिव्ह स्पर्धा यांच्या माध्यमातून मराठी अक्षरांची ओळख करून दिली जाते.
फायदा: सामाजिक सहभाग, शिकण्यामधील उत्सुकता आणि स्थानिकतेशी जुळलेली शिक्षणपद्धती.
निष्कर्ष:
वर्णमाला शिकवणं हे जर मजेदार, सहभागात्मक आणि सर्जनशील पद्धतीने केलं, तर मुलं ते सहज आत्मसात करतात. या 10 पद्धती वापरून आपण आपल्या मुलासाठी मराठी भाषेचं गोड बीज पेरू शकतो. ‘संभाजीनगर किड्स झोन’ व ‘A for अधिरा’ उपक्रमातून आम्ही पालकांसाठी आणि लहानग्यांसाठी हीच शिकवण अधिक प्रभावी आणि सुंदर करण्याचा प्रयत्न करत आहोत.
लेखिका: सपना भदर्गे
स्रोत: Sambhajinagarkar.com/kids-zone
