प्रस्तावना- GST on UPI transactions
आजच्या डिजिटल युगात, UPI (Unified Payments Interface) हे भारतातील सर्वाधिक लोकप्रिय आणि सहज पेमेंट माध्यम बनले आहे. शहरी भागांपासून ग्रामीण भागांपर्यंत, आज लाखो लोक त्याचा वापर करत आहेत. मात्र अलीकडे काही वृत्तसंस्थांनी एक बातमी प्रसिद्ध केली की, ₹2,000 पेक्षा जास्त असलेल्या UPI व्यवहारांवर GST लागू केला जाणार आहे. त्यामुळे नागरिकांमध्ये संभ्रम पसरला.
या ब्लॉगद्वारे आपण हे समजून घेणार आहोत की ही बातमी खरी आहे की खोटी? आणि नेमकं काय आहे gst on upi transactions यामागचं सत्य!
काय आहे ‘GST on UPI Transactions’ संदर्भातील चर्चेचा विषय?
एप्रिल 2025 मध्ये काही माध्यमांनी दावा केला की सरकार ₹2,000 पेक्षा जास्त UPI व्यवहारांवर 18% GST लावण्याचा विचार करत आहे. काही अहवालांनुसार हे पाऊल कर संकलन वाढवण्यासाठी व डिजिटल व्यवहार अधिक पारदर्शक करण्यासाठी घेतले जाईल.
मात्र ही चर्चा gst on upi transactions विषयावर तात्काळ सरकारकडून फेटाळण्यात आली.
सरकारचे स्पष्टीकरण
वित्त मंत्रालयाने 18 एप्रिल 2025 रोजी अधिकृत स्पष्टीकरण देत या बातम्यांचा खरपूस निषेध केला. मंत्रालयाने म्हटले की:
“₹2,000 पेक्षा जास्त UPI व्यवहारांवर GST लागू करण्याचा कोणताही प्रस्ताव सरकारसमोर नाही. हे वृत्त पूर्णपणे खोटे, दिशाभूल करणारे व कोणत्याही आधाराशिवाय आहे.”
यावरून स्पष्ट होते की सध्या gst on upi transactions या स्वरूपात कोणतीही योजना अस्तित्वात नाही.
UPI व्यवहारांवर GST लागू होतो का?
UPI व्यवहारांवर थेट GST लागू होत नाही. यामागील कारण म्हणजे, डिजिटल व्यवहार करताना MDR (Merchant Discount Rate) नावाचा शुल्क लावला जातो. पण जानेवारी 2020 पासून P2M (Person to Merchant) UPI व्यवहारांवर MDR पूर्णपणे माफ करण्यात आले आहे.
त्यामुळे जेव्हा कोणताही शुल्क नाही, तेव्हा gst on upi transactions हा प्रश्नच उपस्थित राहत नाही.
2020 पासून लागू झालेली महत्त्वाची सुधारणा
CBDT (Central Board of Direct Taxes) ने डिसेंबर 2019 मध्ये एक अधिसूचना काढली होती. त्यानुसार:
-
व्यापारी व्यवहारांवर MDR रद्द
-
त्यामुळे कोणताही GST लागू होत नाही
ही गोष्ट प्रत्येक डिजिटल ग्राहकाने लक्षात ठेवावी.
सरकारकडून UPI साठी प्रोत्साहन योजना
सरकार केवळ GST लावत नाही, तर उलट UPI व्यवहारांना चालना देण्यासाठी आर्थिक सहाय्यही करत आहे.
gst on upi transactions संदर्भात फक्त अफवा असतानाही, सरकारने खालील प्रमाणे निधी वितरित केला आहे:
| आर्थिक वर्ष | प्रोत्साहन रक्कम (कोटी ₹ मध्ये) |
|---|---|
| 2021-22 | ₹1,389 कोटी |
| 2022-23 | ₹2,210 कोटी |
| 2023-24 | ₹3,631 कोटी |
यावरून सरकारची डिजिटल अर्थव्यवस्थेबाबतची सकारात्मक भूमिका स्पष्ट होते.
डिजिटल व्यवहारांची वाढती आकडेवारी
UPI व्यवहारांची वाढ देशात खूप वेगाने झाली आहे. ACI Worldwide Report 2024 नुसार:
-
2023 मध्ये जगातील 49% real-time transactions भारतात
-
FY 2019-20 मध्ये UPI व्यवहारांचे मूल्य ₹21.3 लाख कोटी
-
FY 2024-25 मध्ये हे मूल्य ₹260.56 लाख कोटींवर
या पार्श्वभूमीवर ‘gst on upi transactions’ वर अफवा पसरवणे जनतेत भ्रम निर्माण करणारे आहे.
जर GST लावला गेला तर काय परिणाम होतील?
आपण कल्पना करू की जर खरंच gst on upi transactions लागू झाला तर काय?
-
ग्राहकांचा विश्वास डळमळीत होईल
-
व्यापारी पुन्हा कॅशकडे वळतील
-
डिजिटल अर्थव्यवस्थेला फटका बसेल
-
देशाच्या डिजिटल इंडिया मिशनला अपाय होईल
म्हणूनच सरकारने हे प्रस्ताव फेटाळून लावले आहेत.
का निर्माण झाला असा संभ्रम?
माध्यमांमध्ये ‘सूत्रांच्या’ आधारे काही वेळा अपूर्ण माहिती दिली जाते. या प्रकरणातही असंच घडलं. काही अहवालांनी फक्त ‘विचाराधीन प्रस्ताव’ असल्याचं सांगितलं आणि ती बातमी वेगाने पसरली. मात्र वास्तविकता वेगळी होती.
gst on upi transactions बाबत कोणतीही अधिकृत हालचाल सध्या नाही.
UPI – भारताचे डिजिटल सामर्थ्य
UPI हे फक्त पेमेंटचं माध्यम नाही, तर ते भारताच्या डिजिटल परिवर्तनाचे प्रतीक बनले आहे. त्याच्या मदतीने:
-
सर्वसामान्य नागरिकही ऑनलाईन व्यवहार करू शकतो
-
लघु व्यापारी आणि स्टार्टअप्सना चालना मिळते
-
व्यवहारांचे पारदर्शकतेकडे वाटचाल होते
या पार्श्वभूमीवर gst on upi transactions अशा अफवांना थांबवणे आवश्यक आहे.
निष्कर्ष
या संपूर्ण माहितीवरून आपण हे निश्चितपणे सांगू शकतो की:
✅ ₹2,000 पेक्षा जास्त UPI व्यवहारांवर सध्या GST लागू नाही
✅ सरकारकडे असा कोणताही प्रस्ताव प्रलंबित नाही
✅ उलट सरकार UPI व्यवहारांना प्रोत्साहन देत आहे
✅ माध्यमांमध्ये आलेली बातमी खोटी आणि दिशाभूल करणारी आहे
✅ gst on upi transactions हा विषय सध्या फक्त अफवांपुरता सीमित आहे
‘GST on UPI Transactions’ – महत्त्वाचे मुद्दे (Key Takeaways):
-
सध्या कोणताही GST लागू नाही
-
MDR रद्द असल्याने GST चा प्रश्नच नाही
-
UPI ला सरकारी पाठिंबा आहे
-
अफवांवर विश्वास ठेवू नका
-
खात्रीशीर माहिती केवळ अधिकृत सूत्रांवरूनच घ्या
तुमच्या प्रतिक्रिया व प्रश्नांसाठी खाली कॉमेंट करा. हा लेख शेअर करा आणि अशा अफवांपासून तुमचे कुटुंब व मित्रपरिवार सुरक्षित ठेवा.
लेखक: संभाजीनगरकर मीडिया टीम
विषय: gst on upi transactions
अधिकृत संकेतस्थळ: संभाजीनगरकर.कॉम
1 Comment